De hartverscheurende roep van vriendschap

HET SCHAARSE LICHT. Nino Haratischwili. *****

Drie Georgische vriendinnen, van oudsher. De vierde is aanwezig in de foto’s op haar overzichtstentoonstelling die doorgaat in Brussel, die de anderen rond haar bijeenbrengt als rond een graf.
Ze komen van verspreid over de wereld.

Ze komen met wat hen verbonden en wat hen gescheiden heeft. Met hun liefdes en verliezen, de oorlog in hun land en de oorlogen in hun kleine gemeenschap die hun families verscheuren. En al die oorlogen snijden door hun ziel. En ze gaan nooit voorbij.

Keto wil verzoenen en herstellen wat onherstelbaar beschadigd lijkt. Ze wil iedereen redden en de laatste die ze tot hiertoe heeft kunnen redden is zijzelf.

Ze leeft al zo lang in onveiligheid dat het veilige haar benauwt, verstikt.

Ze vlucht voor de liefde zoals ze voor haar geweten vlucht en voor de vragen die haar, maar ook Dina, Ira en Nene achtervolgen: wat als ze daar en toen, op die dag, op dat moment andere keuzes hadden gemaakt? Wie waren ze dan geworden? Had de tijd waarin ze leven hen dan niet in gehaald?

Maar het is gebeurd, en de oorlog, welke naam hij ook heeft, is overal. Je kunt je er niet voor verstoppen, op geen enkele manier.

Elk van deze vier vrouwen vecht om te overleven, elk op haar eigen manier.

Zelfs de mannen moeten dat, geconditioneerd door een macho-maatschappij en principes, door trots, door geld dat nodig is om de familie te laten overleven, waar of hoe je het ook vandaan krijgt.

Een maatschappij waarin alle waarden teloor zijn gegaan en maar enkelen de moed hebben om dat te erkennen.

Liefde en haar liggen vaak op een haarbreed van elkaar.

En in de alomtegenwoordige haat is wat je van de liefde kent, wat je voor liefde houdt, de val waar je naartoe wilt, al wordt ze je ondergang.

Je kunt niet opgeven. Je kunt niet ophouden met liefhebben, zelfs als je soms in een wanhopig moment denkt dat je de ander wellicht beter nooit had ontmoet. Het moment slaat om in angst dat het zomaar had kunnen gebeuren. Want tussen alle ellende ligt ook een leven van liefde. Tussen alle ellende ligt gewoon wat het leven is. Een ander heb je niet.

En over dat leven kun je niet vanuit één enkel perspectief vertellen: niet alleen vanuit de verrader en evenmin vanuit degenen die verraden zijn. Zoals judaspenning en jezustranen een andere naam zijn voor de zelfde bloem.

Je kunt jezelf, het leven, de wereld, alleen begrijpen vanuit het complexe geheel en dat verloopt niet in een lineair gebeuren. Alles grijpt in alles en niets is zwartwit. Een goed mens kan zomaar doden, en een ander die over lijken gaat kan breken aan de liefde.

Ik wilde dit boek absoluut lezen vanuit de verwantschap die ik, afgaande op de korte inhoud, voelde met mijn eigen roman ‘Om wie wij waren’. Ik zie parallellen. Gelijkenissen.

Zoals Paulien in ‘Om wie wij waren’ schrijft om ‘bij elkaar te houden’ en het verleden te laten doorgroeien in het heden en wat nog van de toekomst kan worden, restaureert Keto iconen en schilderijen van engelen en heiligen, een hemel tegen de hel op de aarde. De hel die Dina vastlegt in zwartwit foto’s. En schrijft Haratischwili over haar verscheurde land en verscheurde jeugd.

Je verdient het om in het volle licht te leven. En de tijden beslissen anders.

Ik buig mijn hoofd voor haar meesterschap.